Determinanty dochodów rolniczych w regionach Unii Europejskiej po 2003 roku

Współcześnie często podkreśla się, że produkcja żywności nie jest już jedynym celem funkcjonowania gospodarstw rolnych. Powinny one bowiem dostarczać również dobra publiczne, które pożądane są przez całe społeczeństwo. Z punktu widzenia pojedynczego gospodarstwa podstawowym celem działalności pozostaje jednak generowanie dochodów. Głównym celem rozprawy doktorskiej jest identyfikacja determinant dochodów gospodarstw rolnych w regionach Unii Europejskiej na poziomie gospodarstwa reprezentatywnego. Wiadomo jednak, że uwarunkowania rozwoju rolnictwa w Europie są silnie zróżnicowane i ujawniają się przede wszystkim na poziomie regionalnym. Pomijając czynniki klimatyczne i przyrodnicze, można powiedzieć, że o tych różnicach decydują zasoby czynników produkcji (pracy, ziemi i kapitału) oraz produktywność tych zasobów. Elementy te decydują o realizowanym na danym obszarze typie (modelu) rolnictwa.

Treścią przygotowywanej rozprawy jest więc poszukiwanie czynników, które kształtują poziom dochodu rolniczego przy uwzględnieniu wspomnianego różnicowania regionalnego W tym celu dokonuje się przeglądu literatury na temat potencjalnych czynników wpływających na dochody rolnicze w różnych perspektywach badawczych oraz w zakresie typów i modeli rolnictwa.

Wyznaczone zostaną skupienia regionów o podobnych uwarunkowaniach ekonomicznych do produkcji rolnej. Dalej przeanalizowana zostanie sytuacja finansowa i dochodowa gospodarstw w poszczególnych regionach. W kolejnym kroku obliczone zostaną wartości mierników, które potencjalnie mogą kształtować poziom dochodu rolniczego na poziomie pojedynczego gospodarstwa.

Na ich podstawie w kolejnym etapie modelowane będą współzależności między poziomem i dynamiką dochodu a ustalonymi determinantami. Zasadnicze pytanie, które się nasuwa dotyczy przede wszystkim tego, które czynniki w relatywnie największym stopniu wpływają na zmiany dochodów rolniczych. Czy zestaw takich determinant jest stały czy też różny w poszczególnych skupieniach? 

Teoretyczne modele rozwoju rolnictwa zakładają, że w długim okresie następują zmiany w zakresie wykorzystania czynników wytwórczych w rolnictwie. Początkowo relatywnie większe znaczenie ma czynnik pracy, potem kapitału, na koniec zasadniczą rolę odgrywa koncentracja ziemi. Powstaje pytanie czy przejście od pracochłonnego modelu rozwoju rolnictwa (jak np. w Polsce) w kierunku modeli opierających się głównie na wykorzystaniu kapitału i ziemi (jak w Europie Zachodniej) sprawia, że zmienia się rola poszczególnych determinant dochodów rolniczych? Jak różni się relatywna siła wpływu poszczególnych determinant na dochód w wyróżnionych grupach regionów? Innymi słowy, czy np. w regionach o niskiej produktywności pracy i ziemi (ale najczęściej względnie wysokiej produktywności kapitału) działania takie jak intensyfikacja produkcji są bardziej skuteczne niż w regionach o znacznym nasyceniu kapitałem i wysokiej wydajności pracy? 

Niniejszy projekt jest więc pośrednio próbą wskazania na ścieżki wzrostu dochodów rolniczych w poszczególnych grupach regionów. Ustalenie czynników kształtujących dochody gospodarstw rolnych może stanowić wkład do dyskusji nad kształtowaniem polityki rolnej poprzez zwrócenie uwagi na obszary problemowe wymagające ukierunkowania dodatkowego wsparcia.