Artykuł rektora UEP w „Forum Akademickim”
W najnowszym „Forum Akademickim” (wersji drukowanej i online) ukazał się artykuł prof. dr. hab. Macieja Żukowskiego, rektora Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu i przewodniczącego Konferencji Rektorów Uczelni Ekonomicznych. Poniżej prezentujemy go w całości.
Artykuł Piotra Kieracińskiego Uczelnie z miliardowym zyskiem! (opublikowany listopadowym numerze „Forum Akademickiego” oraz na stronie internetowej forumakademickie.pl), uwzględnia wyłącznie ocenę wypracowanego przez uczelnie zysku operacyjnego oraz wyniku finansowego netto osiągniętego w 2022 roku. To zawężenie analizy daje nieprawdziwy obraz sytuacji finansowej polskich uczelni publicznych.
Dla oceny kondycji finansowej uczelni należałoby uwzględnić strukturę przychodów i kosztów bieżącej działalności operacyjnej (w tym rosnący udział kosztów stałych), poziom nakładów inwestycyjnych, analizę zadłużenia, a przede wszystkim analizę płynności finansowej (w tym zgromadzonych środków pieniężnych). Należałoby też wziąć pod uwagę relację kapitałów obcych do kapitałów własnych uczelni, a także uwzględnić sytuację makroekonomiczną oraz wpływ otoczenia prawnego i decyzji administracji rządowej na funkcjonowanie uczelni w 2022 roku.
Wnioskowanie dotyczące kondycji finansowej jakiegokolwiek podmiotu gospodarującego, w tym uczelni, wymaga także oceny danych w czasie. Według danych GUS, ogólny wynik finansowy netto publicznych uczelni w ostatnich latach systematycznie się zmniejsza.
Przedmiotem pogłębionej analizy powinien być także fakt, że niemal trzecią część zysków sektora stanowiła w roku 2022 nadwyżka przychodów pozaoperacyjnych. Część zysku pozaoperacyjnego stanowią przychody finansowe, a w szczególności odsetki od depozytów i lokat bankowych, wysokie w warunkach wysokiej inflacji. Pozostałą część zysków pozaoperacyjnych może stanowić m.in. zysk ze sprzedaży składników majątku trwałego, w tym nieruchomości. Tego rodzaju działania mają charakter incydentalny. Ich ewentualna kumulacja w 2022 roku mogłaby świadczyć o poszukiwaniu przez uczelnie dodatkowych środków na pokrycie straty w ramach podstawowej działalności operacyjnej.
Warto ponadto podkreślić fakt, że 2021 roku uczelnie otrzymały jednorazowe zwiększenia subwencji ze środków przeznaczonych na finansowanie zadań inwestycyjnych. W latach 2022 i 2023 uczelnie uzyskały możliwość przeznaczenia tych środków na pokrycie kosztów działalności bieżącej, co również mogło być wykorzystywane na pokrycie rosnących kosztów dóbr i usług. Na tym przykładzie warto też podkreślić fakt, że uczelnie otrzymały te środki we wcześniejszym okresie rozliczeniowym niż rok, w którym wykazane były jako przychód, co może zniekształcać relację osiągniętego wyniku finansowego do realnej płynności finansowej w danym roku.
Na sytuację finansową uczelni negatywnie wpływają rosnące koszty utrzymania infrastruktury, wynikające nie tylko ze wzrostu cen energii elektrycznej, energii cieplnej czy gazu, ale też rosnących cen usług porządkowych i ochrony mienia, na co szczególny wpływ ma wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej. Płace w uczelniach pozostają w tyle za płacami w gospodarce, co zniechęca zdolnych młodych ludzi do pozostawania w uczelniach.
Wszystkim nam powinno zależeć na tym, by Polska nadal szybko nadrabiała dystans wobec wyżej rozwiniętych państw. Nie osiągniemy tego bez zainwestowania w edukację, szkolnictwo wyższe i naukę. Dokumentuje to raport przygotowany przez Konferencję Rektorów Uczelni Ekonomicznych, zatytułowany Nauka i szkolnictwo wyższe a PKB.
Maciej Żukowski