Rezultaty projektu IREG

Badanie ankietowe przeprowadzono w dwóch etapach.

Pierwszy etap na próbie 120 respondentów miał na celu walidację narzędzi badawczych oraz określenie roli wykluczenia społecznego w kontekście uprzedzeń wobec sztucznej inteligencji. W badaniu zastosowano metodę ankietową. Ankieta została udostępniona uczestnikom za pośrednictwem internetowej platformy Prolific. Ankieta zawierała pytania zamknięte, oparte głównie na wcześniej testowanych w literaturze skalach do pomiaru postaw.

Drugi etap na próbie 330 respondentów miał na celu określenie, w jakim zakresie liczba i jakość zarówno pozytywnych, jak i negatywnych kontaktów z konwersacyjną sztuczną inteligencją wpływa na uprzedzenia wobec AI. Dane były zbierana na platformie Prolific i wykorzystała przetestowane w etapie pierwszym skale do pomiaru postaw.

Konceptualne ramy dla badania wyznacza model kontaktu Gordona Allporta dotyczący uprzedzeń międzygrupowych wraz z późniejszymi badaniami podsumowanymi w szeregu meta-analiz m.in.  Pettigrew & Tropp, (2006, 2013). Wskazują one na trzy główne czynniki mediujące relację pomiędzy kontaktami a uprzedzeniami: niepokój, wiedzę oraz empatię. W kontekście badań związanych ze sztuczną inteligencją uzupełniono ten zestaw o antropomorfizację (jako zmienną poprzedzającą empatię). Uprzedzenia wobec sztucznej inteligencji były zoperacjonalizowane jako przekonania dotyczące zdolności sztucznej inteligencji do oszukiwania.

Wyniki badania ankietowego wskazują:

• Osoby zagrożone wykluczeniem społecznym postrzegają sztuczną inteligencję jako stosującą oszustwo częściej niż osoby mniej zagrożone wykluczeniem.
• Awersja do sztucznej inteligencji zwiększa siłę uprzedzeń związaną ze sztuczną inteligencją.
• Osoby posiadające częstsze pozytywne kontakty z konwersacyjną sztuczną inteligencją charakteryzują się niższym poziomem uprzedzeń wobec sztucznej inteligencji (mierzonej jako przekonania dotyczące stosowania oszukańczych praktyk przez AI) zgodnie z hipotezą kontaktu Allporta.
• Czynnikiem mediującym relację między pozytywnymi kontaktami a uprzedzeniami jest empatia zgodnie z modelem kontaktu Pettigrew i Troupa.
• Wiedza oraz niepokój nie są czynnikami mediującymi relację między pozytywnymi kontaktami ze sztuczną inteligencją a uprzedzeniami wobec AI.

Efektem badania będą dwie publikacje, które są obecnie procedowane.

Celem przeprowadzonych badań było uporządkowanie wiedzy dotyczącej uwarunkowań procesu rewitalizacji dawnych terenów Zakładów Naprawy Taboru Kolejowego (ZNTK) w Poznaniu, znanych jako Wolne Tory, a następnie dyskusja społecznego postrzegania kierunków przemian w tym bardzo atrakcyjnym lokalizacyjnie fragmencie miasta. Wybór tego obszaru był celowy, ponieważ od ponad 20 lat toczą się dyskusje dotyczące powtórnego zagospodarowania tego terenu. W tym czasie przeprowadzane były konsultacje społeczne, zorganizowany został konkurs na najlepszą koncepcję rewitalizacji Wolnych Torów oraz rozpisywano liczne przetargi na zakup tej przestrzeni, które finalnie nie dochodziły do skutku.  Badana przestrzeń ma charakter poprzemysłowy. Jest ściśle związana z Poznaniem oraz jego historią i ma szczególne miejsce w pamięci wielu poznaniaków. Przez dziesiątki lat w poznańskich ZNTK zatrudnionych było tysiące osób. Pozostała po prowadzonej działalności zabytkowa zabudowa przemysłowa wpisała się na stałe w krajobraz miejski oraz świadomość społeczeństwa. Została również objęta ochroną konserwatorską i wpisem do rejestru zabytków. Obecnie jest to jednak teren wyraźnie zdegradowany. Należy go wykorzystać w przemyślany sposób, bo ma on potencjał, by powiązać ze sobą centrum Poznania, Wildę i Łazarz.

W badaniach szczególnie istotne było pokazanie różnorodności i punktów wspólnych w spojrzeniu na dalsze przemiany Wolnych Torów w perspektywie mieszkańców Poznania. To właśnie pomogłoby w przyszłości znaleźć najlepsze pomysły i rekomendacje dotyczące ich rewitalizacji. Kierunki definiowane przez mieszkańców zwykle znacząco różnią się od punktu widzenia władz samorządowych oraz spojrzenia potencjalnych inwestorów prywatnych angażujących się w tego typu przedsięwzięcia.

Okazało się, że w społecznej wizji rewitalizacji tego obszaru generalnie dominują akcenty niekomercyjne, takie jak park, ewentualnie park z powiązaną z nim funkcją ogólnej dostępności rekreacyjnej. Co ciekawe, ci sami respondenci dopuszczali funkcję mieszkaniową oraz deklarowali silną niechęć dla rozwoju funkcji komercyjnych. Podkreślali również, że zrewitalizowana przestrzeń ma być egalitarna (dla wszystkich), a nie ekskluzywna (dla wybranych jednostek). Widzą ten obszar raczej jako docelowo dedykowany mieszkańcom, lokalnej społeczności, aniżeli adresowany do turystów i gości. Wyraźnie preferowana jest wizja ogromnego, kompleksowego przedsięwzięcia rewitalizacyjnego dla całości Wolnych Torów, niż podejmowanie działań w sposób fragmentaryczny, kawałek po kawałku.

Na koniec trzeba dodać, że społeczna koncepcja przemian badanego terenu jest niemal zupełnie oderwana od pytań o pieniądze, o konieczność poniesienia potężnych kosztów przeprowadzenia takich inwestycji. Pomysły poznaniaków są tu zatem dość czytelne i w znacznej mierze wewnętrznie spójne, zgodne, ale, niestety, jednocześnie w znacznej mierze życzeniowe. To ważna konkluzja, ponieważ wróży skomplikowany przebieg dalszych konsultacji społecznych, idących w kierunku wdrożenia procesu rewitalizacji Wolnych Torów w Poznaniu.

Mieszkanie stanowi jedną z podstawowych potrzeb człowieka. To nie tylko miejsce zamieszkania, ale także przestrzeń prywatna zapewniająca komfort życia i
bezpieczeństwo. Dynamiczne zmiany społeczno-ekonomiczne w ostatnich latach spowodowały, że szacunek potrzeb mieszkaniowych ma coraz większe znaczenie w
tworzeniu polityki mieszkaniowej wspierającej dostępność mieszkań, skuteczne planowanie przestrzenne oraz rozwój miast zgodny z trendami demograficznymi.

Potrzeby mieszkaniowe to oczekiwania oraz wymagania ludzi w kontekście warunków życia w mieszkaniu bądź domu. Potrzeby mieszkaniowe mogą obejmować wielkość
mieszkania, liczbę pokoi, typ mieszkania, lokalizację, dostęp do infrastruktury, standard wykończenia czy zastosowanie nowoczesnych technologii. Potrzeby mieszkaniowe są różne i uzależnione od wieku, dochodów czy stylu życia osób.
Autorzy referatu określili sytuację mieszkaniową w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej skupiając się na wskaźnikach dotyczących zmian demograficznych w
poszczególnych krajach, zmian w wysokości dochodu mieszkańców, a także warunkach mieszkaniowych obywateli. W dalszej części referatu przedstawiono miary potrzeb
mieszkaniowych i na podstawie zebranych danych dokonano szacunków potrzeb mieszkaniowych w odniesieniu do sytuacji w Unii Europejskiej.

Przedstawione w referacie miary potrzeb mieszkaniowych stanowią cenną informację dotyczącą sytuacji na rynku mieszkaniowym oraz o warunkach życia ludzi. Analiza
szacunków potrzeb mieszkaniowych pozwala wskazać działania, które należy podjąć celem poprawy dostępności i jakości mieszkań. Autorzy wskazali, jakie są potrzeby w
zakresie liczby mieszkań do wybudowania i perspektywy osiągnięcia założonych pułapów w perspektywie wieloletniej, a także jakie są główne wnioski wynikające z badania i na co należy zwrócić uwagę celem zniwelowania braków w ilości mieszkań.

W przedstawionym podczas konferencji artykule zbadano, czy występuje zależność między przystąpieniem do Unii Europejskiej a siłą i kierunkiem oddziaływania czynników społeczno-ekonomicznych, które są determinantami nierówności dochodowych, mierzonych współczynnikiem Giniego. Badanie przeprowadzono na grupie krajów postsocjalistycznych. Włączono do niego przede wszystkim obserwacje z państw Europy Środkowo-Wschodniej, które dokonały akcesji w 2004, 2008 oraz 2013 roku, w okresie od początku XXI wieku do 2019 roku. Ponadto, aby lepiej wyodrębnić i przeanalizować efekty związane z przynależnością do struktur unijnych, wprowadzono również obserwacje dla pięciu państw postsocjalistycznych, które nie dołączyły do wspólnoty pod postacią krajów kandydujących oraz Rosji, aby uwzględnić efekty globalnych trendów oraz procesów niezwiązanych z członkostwem, które mogłyby być wspólne dla tej grupy państw.

Unia Europejska jest często postrzegana jako pozytywnie wpływająca na równość dochodów, a kraje postsocjalistyczne są dzielone pod względem przynależności do niej, zwłaszcza w kontekście analiz dotyczących nierówności dochodowych. Jednak nawet wśród państw, które dokonały akcesji, zdarzają się przypadki, w których współczynnik Giniego w 2019 roku był wyższy niż na początku XXI wieku. Na te kraje oddziaływały również inne procesy, niezwiązane z integracją europejską, które mogły prowadzić do wzrostu nierówności dochodowych. Biorąc to pod uwagę, w badaniu uwzględniono zróżnicowane obserwacje, które umożliwiają odpowiedzenie na pytanie, czy bez akcesji do Unii Europejskiej nierówności dochodowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej mogłyby być wyższe niż obecnie.

Poprzez analizę z wykorzystaniem moderacji wykazano, że członkostwo w UE zmieniło sposób, w jaki wybrane determinanty oddziaływały na nierówności dochodowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Polityki unijne, takie jak lepszy dostęp do edukacji czy jej wyższa jakość, wsparcie społeczne oraz równomierny rozwój gospodarczy, pomogły ograniczyć wzrost nierówności. Przykładowo, w krajach członkowskich dodatni efekt lepszej edukacji na nierówności był o 30% mniejszy niż w przypadku obserwacji spoza UE. Podobnie, wpływ bilansu handlowego na nierówności w krajach unijnych był znacząco słabszy, a w przypadku migracji kierunek oddziaływania został odwrócony.

Ostatecznie, chociaż nierówności dochodowe wzrosły w niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej po przystąpieniu do Unii Europejskiej, badanie pokazało, że bez akcesji wzrost ten mógłby być wyższy. Wyniki te podkreślają istotną rolę polityk unijnych w tworzeniu bardziej sprawiedliwego podziału dochodów, pomagającego łagodzić regionalne nierówności.

Marketing internetowy jako klucz do sukcesu eksportowego – wyniki badań polskich firm

 W badaniach, obejmujących 500 eksporterów z sektora przemysłowego, skupiono się na trzech rodzajach zdolności: wspierających transakcje, zorientowanych na klientów oraz związanych z mediami społecznościowymi. Wykorzystano przy tym tzw. „Strategiczny Trójnóg”, analizując, jak intensywność technologiczna, intensywność konkurencji oraz rozwój instytucjonalny rynków docelowych moderują te relacje.

Wyniki pokazały, że ogólnie zdolności marketingu internetowego pozytywnie wpływają na wyniki eksportowe, jednak efekt ten jest uzależniony od kontekstu. W sektorach o średniej intensywności technologicznej obserwowano najsilniejszy wpływ tych zdolności na sukces eksportowy. Wysoka intensywność technologiczna, choć zwiększa oczekiwania klientów i partnerów biznesowych w zakresie wykorzystania cyfrowych rozwiązań, nie przyniosła równie wyraźnych korzyści. Z drugiej strony, w sektorach niskich technologii zdolności marketingu internetowego również odgrywały ograniczoną rolę.

Różnice zaobserwowano również w zależności od intensywności konkurencji. W sektorach o wysokiej konkurencji zdolności marketingu internetowego, zwłaszcza wspierające transakcje i analitykę mediów społecznościowych, przyczyniły się do poprawy wyników eksportowych, umożliwiając firmom szybsze reagowanie na zmiany rynkowe. W sektorach o niskiej intensywności konkurencji efekt ten był słabszy, co może wynikać z mniejszej presji na innowacje.

Interesujące wyniki uzyskano w odniesieniu do rynków docelowych. Eksporterzy skoncentrowani w swojej strategii na rynkach niżej rozwiniętych w sensie instytucjonalnym odnotowali większe korzyści z wykorzystania marketingu internetowego. Zdolności te pozwalały im niwelować bariery wejścia i skuteczniej docierać do klientów. Natomiast firmy eksportujące na rynki bardziej rozwinięte instytucjonalnie napotykały większe trudności w skutecznym wykorzystaniu marketingu internetowego, co może wynikać z wyższych oczekiwań konsumentów i większej konkurencji w tej kategorii krajów.

Wyniki te podkreślają znaczenie dostosowania strategii marketingu internetowego do specyfiki sektora i rynków docelowych. Dla menedżerów istotne jest, aby uwzględniać zarówno intensywność technologii i konkurencji, jak i rozwój instytucjonalny rynków przy projektowaniu strategii eksportowych. Badanie wniosło nowe spojrzenie na rolę cyfryzacji w internacjonalizacji firm i wskazało obszary wymagające dalszych badań.

Artykuł analizuje historię, rozwój i stosowanie polskiego Standardu Informacji Niefinansowych (SIN) wśród spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW). Zbadano, jak przedsiębiorstwa adaptowały się do wymagań SIN, jakie napotykały wyzwania oraz jakie są konsekwencje nadchodzących zmian regulacyjnych. Głównym celem badania empirycznego była ocena wdrożenia SIN w latach 2017–2022 w różnych sektorach gospodarki, identyfikacja trendów jego stosowania, a także analiza zależności między wyborem standardu a wielkością i sytuacją finansową przedsiębiorstw. W artykule przeprowadzono również porównanie zastosowania SIN z międzynarodowymi standardami Global Reporting Initiative (GRI) oraz wskazano konieczne zmiany w praktykach raportowania wynikające z wdrożenia nowych Europejskich Standardów Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards – ESRS).

Wyniki badania pokazują, że raporty niefinansowe są najczęściej przygotowywane w oparciu o standardy GRI, które są około 50% bardziej powszechne niż raporty zgodne z SIN. Liczba raportów opracowywanych według standardów GRI systematycznie rośnie, co sugeruje, że firmy coraz chętniej wybierają międzynarodowe wytyczne. Może to wynikać z rosnącej presji ze strony inwestorów i instytucji. Natomiast raporty przygotowywane zgodnie z SIN od 2018 roku wykazują trend spadkowy, co wskazuje na odchodzenie od tego standardu.

Firmy stosujące SIN najczęściej należą do sektorów takich jak przemysł mechaniczny, spożywczy oraz materiały budowlane. Z kolei standardy GRI są dominujące w sektorach bankowości komercyjnej, odzieży i obuwia oraz budownictwa przemysłowego. Analiza danych wskazuje, że średnia wartość aktywów firm korzystających ze standardów GRI jest ponad 20 razy większa niż w przypadku firm stosujących SIN. Podobnie średni wynik finansowy netto firm raportujących według GRI jest aż 50 razy wyższy niż u tych korzystających z SIN, co potwierdza, że standard SIN jest częściej wykorzystywany przez mniejsze przedsiębiorstwa.

Wprowadzenie ESRS, które zastąpią dotychczasowe standardy GRI i SIN, stanowi poważne wyzwanie dla firm. Będzie ono wymagać gruntownych zmian w systemach raportowania, metodologii zbierania danych oraz strategii działania. SIN nie będzie już rozwijany, co oznacza, że przedsiębiorstwa będą musiały w pełni dostosować się do nowych, bardziej wymagających regulacji.

Współautor: dr Ewa Różańska

Relacja między Centralą a Zagranicznymi Filiami: Podejście oparte na Teorii Gier

Jednym z obszarów analizy biznesu międzynarodowego (IB) są strategiczne interakcje pomiędzy podmiotami gospodarczymi w różnych krajach. Z tego powodu teoria gier była wykorzystywana do analizy niektórych z tych działań. Jednak nadal istnieje luka badawcza w zakresie analizy wewnętrznych relacji pomiędzy centralą (HQ) a zagranicznymi filiami (FS) w przedsiębiorstwach wielonarodowych (MNE), szczególnie w kontekście zrównoważonego rozwoju. W związku z tym teoria gier może być podejściem służącym do ich analizy. Definiowanie wewnętrznych strategii jest kluczowe dla opracowania skutecznych planów zewnętrznych, zwłaszcza w złożonych podmiotach, takich jak MNE. Dlatego poster przedstawia niewykorzystany potencjał teorii gier w badaniach IB, w szczególności w kontekście relacji między centralą a filiami w ramach MNE. W związku z tym poster łączy teoretyczne podstawy IB z literaturą dotyczącą teorii gier, przedstawiając centralę i filie jako graczy, ich strategie konfliktu i współpracy oraz dylemat racjonalności globalnej i indywidualnej. Po drugie, autor prezentuje przykładową grę między centralą a filiami dotyczącą strategii zrównoważonych praktyk w MNE. Poster kończy się wnioskami dotyczącymi skuteczności globalnego racjonowania, które charakteryzuje się wysoką integracją pionową i lokalną elastycznością w MNE.

Zakup oprogramowania MAXQDA Analytics Pro+AI Assist pozwolił na dokonanie pogłębionej analizy jakościowej danych zebranych podczas rozszerzonych wywiadów grupowych, które zostały przeprowadzone w sześciu grupach (po dwa wywiady w Korei Południowej, Polsce oraz Stanach Zjednoczonych). Badanie dotyczyło akceptacji rozszerzonej rzeczywistości przez młodych konsumentów podczas zakupów online (badanym produktem były okulary). W badaniu focusowym zidentyfikowano zarówno podobieństwa, jak i różnice występujące pomiędzy grupami kulturowymi w odniesieniu do motywów oraz ryzyka korzystania z rozszerzonej rzeczywistości w zakupach online. Największe zróżnicowanie odnotowano w przypadku motywacji hedonistycznej, natomiast podobieństwa zidentyfikowano w stosunku do ryzyka oraz łatwości korzystania z badanej technologii.

Program MAXQDA umożliwił kodowanie wyników na podstawie transkrypcji wywiadów, a następnie wygenerowanie graficznych form przedstawiających rezultaty (z uwzględnieniem podziału na kraje oraz płeć uczestników). Wykorzystano do tego chmury kodów, które stanowiły integralną część analiz i zostały wykorzystywane w publikacjach naukowych.

Efektem badania jest publikacja:

Bartosik-Purgat, M., & Rakowska, W. (2024).  Gender in acceptance of augmented reality in e-commerce: An international perspective, International Entrepreneurship Review, 10(4), 113-127. DOI:10.15678/IER.2024.1004.08

Strategicznie czy taktycznie? Przyjęcie strategii rozwoju przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce

Polityka rozwoju lokalnego jest przedmiotem licznych badań. Szczególne miejsce zajmują w nich strategie rozwoju, jako narzędzia strategicznego zarządzania rozwojem lokalnym. Biorąc pod uwagę wysoki odsetek gmin konstruujących strategie rozwoju, pojawia się pytanie, czy powodem jest świadomość roli, jaką odgrywają one w zarządzaniu rozwojem lokalnym, czy też decydują o tym inne względy. Celem naszego badania jest sprawdzenie, czy uchwalanie strategii rozwoju przez gminy w Polsce jest motywowane pozyskiwaniem funduszy unijnych. Zagadnienie to nie zostało kompleksowo rozpoznane w literaturze przedmiotu, stąd stanowi lukę badawczą wymagającą wyjaśnienia.

Próba badawcza obejmuje 302 gminy miejskie i 677 gmin miejsko-wiejskich w Polsce w latach 1991-2023. Wstępne wyniki badania potwierdzają nasze przypuszczenia. Moment (pierwszego) przyjęcia strategii rozwoju jest silnie skorelowany z harmonogramem wieloletnich ram budżetowych Unii Europejskiej (UE). Z biegiem czasu gminy nauczyły się przygotowywać strategie o zakresie czasowym dostosowanym do horyzontu czasowego perspektyw finansowych UE.

Współautor: Tomasz Skica

Globalne łańcuchy wartości w nowej rzeczywistości

Pandemia COVID-19 znacząco zakłóciła globalne łańcuchy wartości, uwypuklając ich podatność na zagrożenia oraz pilną potrzebę zwiększenia ich odporności. W obliczu „nowej rzeczywistości” Unia Europejska wprowadziła szereg nowych interwencji politycznych mających na celu poprawę zrównoważonego rozwoju oraz konkurencyjności. Polityki te często dążą również do przekształcenia unijnych globalnych łańcuchów wartości.

W panelu przedstawiliśmy w jaki sposób unijne ramy polityczne oraz strategie na poziomie przemysłowym i korporacyjnym napędzają zmiany w globalnych łańcuchach wartości w post-pandemicznym, geopolitycznie złożonym kontekście. Wszyscy mówcy starali się w różny sposób odpowiedzieć na pytanie: jak kształtująca się „nowa normalność” wpłynie na globalne łańcuchy wartości w UE?

Można zauważyć, że w odpowiedzi na rosnące zakłócenia geopolityczne oraz skutki pandemii COVID-19 firmy dostosowują swoje strategie, aby zapewnić ciągłość operacyjną. Jednak skala i charakter restrukturyzacji globalnych łańcuchów wartości pozostają niejasne. Moje wystąpienie w panelu koncentrowało się na wybranych wydarzeniach z lat 2020–2023, takich jak pandemia COVID-19, rozwój Przemysłu 4.0 (I4.0) oraz napięciach geopolitycznych, i ich wpływie na strategie międzynarodowych korporacji w zakresie offshoringu i reshoringu. Analiza opierała się na studiach przypadków kilku europejskich firm, ukazując zmiany w procesach reshoringu, szczególnie w odniesieniu do stosowanych modeli zarządzania, dynamiki oraz ram czasowych podejmowanych dostosowań.

Współautorki: Barbara Jankowska, Katarzyna Mroczek-Dąbrowska