W tym projekcie staramy się odpowiedzieć na szereg pytań dotyczących postaw wobec państwa
opiekuńczego i jego beneficjentów. Wierzymy, że projekt przyczyni się do rozwoju wiedzy na temat relacji
społecznych a w szczególności solidarności społecznej, zgłębienia mechanizmów kształtowania postaw czy
zagrożeń dla przyszłości welfare state. Choć w literaturze często pojawiają rozważania na temat tego, jak
postawy społeczne mogą oddziaływać na przebieg procesu kształtowania polityki państwa, i na odwrót; jak
rozwiązania przyjmowane w polityce mogą wpływać na oceny dokonywane przez jednostki; to nieczęsto są
one weryfikowane empirycznie. Dodatkowym uzasadnieniem dla podjęcia badań nad postawami wobec
państwa opiekuńczego i jego beneficjentów w Polsce jest fakt, że w tym kraju brakuje pogłębionej analizy
postaw wobec państwa opiekuńczego, beneficjentów świadczeń i oceny ich zasługiwania na wsparcie. Warto
w tym miejscu podkreślić, iż niepowtarzalność oraz zakres zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w Polsce,
czyni nasz kraj szczególnie interesujące poznawczo. Silnym uzasadnieniem dla podjętych badań jest też
wprowadzenie największego od 1990 roku programu świadczeń rodzinnych. Z powodu swojej powszechności
oraz niezwykle ożywionej debacie publicznej, jaka towarzyszyła jego wprowadzeniu, Program „Rodzina
500+” z jednej strony mógł wpłynąć na postrzeganie przez Polaków: państwa opiekuńczego, wzajemności,
solidarności czy praw i obowiązków obywateli, z drugiej strony na kształtowanie postaw roszczeniowych,
ocenę zasługiwalności na wsparcie, czy postrzeganie beneficjentów świadczeń. Ponadto, podobnie jak w
innych krajach, państwo opiekuńcze w Polsce stają wobec wielu nawarstwiających się wyzwań; starzenie się
społeczeństwa, populizm, radykalizm polityczny, zmiany w funkcjonowaniu rodzin, migracje, rosnąca
potrzeba inwestycji społecznych, nierówności społeczne itp.; co stanowi dodatkowy argument za podjęciem
proponowanych badań.
Wśród licznych celów projektu najważniejsze to:
(1) Rozpoznanie i analiza zmieniających się wzorców solidarności społecznej i postaw wobec państwa
opiekuńczego w Polsce.
(2) Ocena relatywnego znaczenia oraz sposobu rozumienia przez Polaków kryteriów stosowanych w
ocenie zasługiwania na wsparcie. W tym miejscu wykorzystamy stworzony przez naukowców model
opierający się na sześciu kryteriach: kontrola, wielkość potrzeby, identyfikacja, postawy beneficjentów,
wzajemność, adekwatność.
(3) Pogłębienie wiedzy na temat procesów tworzenia się opinii i postaw wobec państwa opiekuńczego i
osób korzystających ze świadczeń.
(4) Ocena powszechności i siły postaw roszczeniowych wśród Polaków, a szczególnie wśród beneficjentów
programu 500+.
(5) Ocena postrzegania obowiązków i praw obywateli w Polsce.
Proponowany projekt ma charakter silnie interdyscyplinarny. Jego realizacja wymaga korzystania z
dorobku; psychologii, psychologii społecznej, socjologii, politologii oraz ekonomii.
W ramach projektu
planowane jest przeprowadzenie: badania metodą winietową (metoda ta łączy w sobie elementy eksperymentu
i badania ankietowego) na reprezentatywnej próbie 1400 Polaków (w tym co najmniej 600 beneficjentów
programu 500+); oraz analizy co najmniej 50 for internetowych (jako swoistej formy grupy fokusowej) - co
samo w sobie stanowi o nowatorstwie proponowanego projektu.
